2020: werken op afstand in een economie van uitersten

Hoe deden ons werk en geld het in 2020? We hebben de cijfers en ontwikkelingen van werken en economie vanaf 1 januari 2020 voor je op een rij gezet. Ondanks de coronacrisis en zwaar getroffen sectoren is het beeld niet ontmoedigend. De economie is in meerdere opzichten veerkrachtig genoeg voor een snel herstel. Daarnaast valt de werkloosheid voorlopig nog mee en blijkt op het gebied van thuiswerken veel mogelijk.

Werkgelegenheid

Begin 2020 waren er voor het eerst meer dan 9 miljoen mensen met betaald werk. Dit aantal was in de drie maanden daarvoor met gemiddeld 17 duizend per maand toegenomen. Het werkloosheidspercentage lag met 3,2 procent ook laag. Toen gooide de coronacrisis echter roet in het eten. Het werkloosheidspercentage was in maart nog historisch laag met 2,9 procent. In april was de werkloosheid echter opgelopen naar 3,4 procent van de beroepsbevolking, oftewel 314 duizend werklozen. Tussen maart en april was daarmee sprake van de grootste toename van het werkloosheidspercentage in een maand sinds 2003, het eerste jaar waarvoor maandcijfers bestaan.

Werkloosheid

In juli 2020 bedroeg de werkloosheid 4,5 procent van de beroepsbevolking (419 duizend mensen). Daarna daalde de werkloosheid met de tijdelijke versoepeling van de coronamaatregelen tot 4 procent van de beroepsbevolking in het begin van november (378 duizend mensen). Het is nog afwachten hoe de werkloosheid zich met de nieuwe lockdown ontwikkelt. Duidelijk is in ieder geval dat de werkloosheid snel kan afnemen als de coronamaatregelen weer minder streng worden.

Banen

In het derde kwartaal van 2020 waren er in totaal 10,7 miljoen banen. Hiervan waren er 8,4 miljoen van werknemers en 2,3 miljoen van zelfstandigen. Dit laat nog eens zien dat de zzp’ers nu een aanzienlijk deel van de arbeidsmarkt vormen.

Krimp economie

Ook de economie bleek zich dit jaar steeds snel te herstellen tijdens afnames van het aantal besmettingen en de bijbehorende versoepeling van de coronamaatregelen. Tijdens het eerste kwartaal was er een daling van het bruto binnenlands product (bbp) met 1,5 procent. In het tweede kwartaal kromp het bbp enorm met maar liefst 8,5 procent. Dit werd echter het derde kwartaal gevolgd door een zeer forse groei van 7,7 procent. Volgens De Nederlandsche Bank (DNB) blijft de economische teruggang voor het hele jaar 2020 beperkt tot 4,3%. Vanwege de lockdown van december en ontwikkelingen met nieuwe virusvarianten kan de schade echter nog wel groter zijn.

Staatsschuld

Begin januari bedroeg de staatsschuld 395 miljard euro. Dit liep op naar 403 miljard eind april en  441,5 miljard eind juni. Toen vond ook een raming plaats voor het einde van dit jaar. Het kabinet verwachtte daarbij dat de overheidsschuld eind december zou zijn opgelopen tot 491 miljard euro. De definitieve cijfers zijn nog niet bekend. Een geluk is de lage rente die het voor de overheid mogelijk maakt om geld te lenen tegen hele lage kosten.

Inflatie

De inflatie schommelde van 1,8 procent in januari naar 1,2 procent in april en 1,7 procent in juli, om daarna te dalen naar 1,2 procent in oktober en 0,8 procent in november. De coronacrisis heeft hierop dus tot nu toe geen negatief effect.

Spaarrente en hypotheekrente

De rentes bleven het hele jaar laag. De spaarrente is maximaal nog zo’n 0,3 procent. Nieuw dit jaar waren de negatieve spaarrentes die steeds meer banken rekenen, voorlopig nog boven een bepaalde grens aan spaargeld. De hypotheekrente bleef ook zeer laag en schommelde het hele jaar gemiddeld rond de 1,5 procent. De huizenprijzen bleven het hele jaar door stijgen en liggen nu zelfs op het hoogste niveau ooit. Volgens het CBS werden de koopwoningen bijna 9 procent duurder in november.

Beurskoersen AEX

Wie naar de beursindex AEX van begin en eind dit jaar kijkt, denkt dat er weinig gebeurd is. De AEX lag begin januari op 612,87 en beweegt zich momenteel rond de 605. Door de laatste ontwikkelingen (lockdown, COVID-19-mutaties) is er wel een daling ingezet. Toch was er half maart sprake van een nog veel grotere daling naar de 400 toe. Net als bij veel andere economische indicatoren in 2020 vond er daarna echter een fors herstel plaats. Dit geeft aan dat de economie nog steeds erg veerkrachtig is.

Thuiswerken

Het thuiswerken beleefde met de coronacrisis een razendsnelle opkomst met veel nieuwe mogelijkheden. Zo werd digitaal overleg via Zoom en Teams een bekend gegeven. Daarnaast kwamen steeds meer werkgevers met een thuiswerkvergoeding, vaak deels in plaats van een reisvergoeding. Later in het jaar, toen de coronacrisis maar bleef voortduren, kregen veel werkenden wel genoeg van vooral het gebrek aan persoonlijk contact met collega’s. Volgens de laatste cijfers van het CBS (Nederland in cijfers editie 2020) werken 1,3 miljoen mensen gewoonlijk thuis, werken 2,2 miljoen mensen incidenteel thuis en werken 5,5 miljoen mensen niet thuis. Wat de invloed van de coronacrisis hierop is, is niet duidelijk.

Anderhalvemetersamenleving

Op kantoor en in winkels doken steeds meer spatschermen op om het werk coronaproof te houden. Afstand houden (de ‘anderhalvemetersamenleving’) werd ook op het werk gebruikelijk. Daarnaast werden de mondkapjes niet alleen in de openbare ruimte, maar ook op het werk een veel voorkomend verschijnsel.

Coronamaatregelen

De overheid kwam vanaf maart met uitgebreide steunmaatregelen en -pakketten om ondernemingen en zzp’ers door de coronacrisis te helpen. Afkortingen zoals NOW en Tozo (aanvullende uitkering voor levensonderhoud voor zelfstandigen) raakten snel ingeburgerd. De meeste regelingen blijven ook in 2021 van kracht, aangevuld met extra steun voor getroffen sectoren zoals de horeca en de cultuursector.

Arbeidscontracten en zzp’ers

Begin 2020 ging de Wet arbeidsmarkt in balans (WAB) in met veel gevolgen voor arbeidscontracten en het ontslagrecht. Ook werd het nieuwe pensioenstelsel een feit. In combinatie met de definitieve pensioenafspraken werden kabinet en sociale partners het ook eens over een verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering (AOV) voor zzp’ers. Begin 2020 kwam de commissie Borstlap met ingrijpende voorstellen voor een nieuwe arbeidsmarkt waarbij zzp’ers meer aan banden worden gelegd. Het kabinet laat de uitwerking van dit advies over aan een volgend kabinet. Gezien de verkiezingen en de steeds ingrijpendere gevolgen van de coronacrisis wordt ook 2021 ongetwijfeld een jaar van veel veranderingen.

Bronnen: CBS, Rijksoverheid, RIVM